آندوسکوپی معده، روشی است که پزشکان از آن به منظور بررسی قسمت فوقانی دستگاه گوارش (مری، معده و ابتدای روده کوچک) استفاده مي كنند. این تست با استفاده از آندوسکوپ، لوله ای انعطاف پذیر و باریک که در انتهای آن منبع نور و دوربین وجود دارد، انجام می ¬شود. این لوله از راه دهان وارد حلق و در نهایت مری، معده و روده کوچک می ¬شود.
انواع آندوسکوپ برای دستگاه گوارش چیست؟
انواع مختلفی از دستگاه آندوسکوپی تولید شده‌اند که هر یک برای بررسی و جراحی اعضای خاصی به کار می‌روند. دو نوع از این دستگاه‌ها که در بررسی مشکلات دستگاه گوارش کاربرد دارند عبارتند از :
گاستروسکوپ یا آندوسکوپ: در این نوع آندوسکوپی دستگاه از طریق دهان وارد مری و معده می‌شود.
این نوع آندوسکوپی جهت معاینه بخش فوقانی دستگاه گوارش به کار می‌رود و متخصص می‌تواند با دستگاه آندوسکوپی معده، مشکلات موجود در مری ، دریچه‌های بالا و پایین مری و معده را بررسی و در صورت لزوم از بافت‌های آسیب دیده یا مشکوک نمونه‌برداری کند و گاهی جراحی‌هایی را انجام دهد.
کولونوسکوپ : دستگاهی که از طریق مقعد وارد روده برزگ شده و متخصص از این طریق به بررسی روده بزرگ و مشکلات احتمالی آن می‌پردازد و یا نمونه‌برداری و گاهی جراحی هایی را انجام می‌دهد.
رکتوسکوپ : نوع کوتاه‌تر کولونوسکوپ است که برای دیدن بخش پایانی روده بزرگ (رکتوم) به کار گرفته می‌شود.
کپسول‌های آندوسکوپ : این جدیدترین نوع دستگاه آندوسکوپ است که شامل یک دوربین، باطری و سیستم وایرلس(بیسیم) است. این نوع برای بیمار راحت‌ترین روش است و پزشک می‌تواند سراسر دستگاه گوارش را با این وسیله بررسی نماید.
کاربرد آندوسکوپی چیست؟
عمده‌ترین موارد کاربرد آندوسکوپی دستگاه گوارشی عبارتند از :
• تهوع و استفراغ
• مشکل بلع
• درد در ناحیه شکم
• خونریزی بخش فوقانی دستگاه گوارش
• نمونه برداری (بیوبسی)
• بررسی تومورها
• تشخیص سرطان
• انسداد مری
• بیماری ریفلاکس گوارشی (GERD)
• زخم معده
• پانکراتیت
• خونریزی نامشخص در دستگاه گوارش
• سوزاندن محل زخم و جلوگیری از خونریزی
• بیماری های روده ای التهابی (IBD)مانند کولیت زخمی (UC) و بیماری کرون
• یبوست مزمن
• عفونت ها
دلایل انجام آندوسکوپی معده
دلایل متعددی برای انجام آندوسکوپی معده وجود دارد، از جمله :
وجود مشکل در قسمت فوقانی دستگاه گوارش
آندوسکوپی به بررسی مشكلات در مری، معده و ابتدای روده کوچک می ¬پردازد. معمولا زمانی انجام مي شود كه بیمار با علائمی مانند مشکلات بلع، سوزش معده، احساس سیری زودرس، سرفه خونی یا استفراغ خونی به پزشک مراجعه می¬ کند،. همچنین اگر در عکس برداری یا سی¬تی اسکن دستگاه گوارش، نكته اي غیرعادی نشان داده شود، آندوسکوپی جهت بررسي دقيق تر باید انجام گردد. همچنين حين انجام آندوسكوپي، نمونه گيري يا بيوپسي از نقاط مشكوك نيز انجام مي شود.
آندوسکوپی معده همچنین می ¬تواند به صورت اولتراسوند آندوسکوپی انجام شود تا امکان بررسی دیواره دستگاه دستگاه گوارش، گره¬ های لنفاوی اطراف و سایر ارگان¬های خارجی مجاور دستگاه گوارش را فراهم نماید. به عنوان مثال، اگر توموری در دیواره مری یا معده وجود داشته باشد، اولتراسوند می¬ تواند نشان دهد که تومور چقدر داخل دیواره رشد کرده و آیا به گره¬ های لنفاوی مجاور رسیده است یا خیر. جهت انجام اولتراسوند آندوسکوپی، آندوسکوپ با پروب اولتراسوند وارد دستگاه گوارش شده و با چرخش به جهات مختلف به بررسی دیواره دستگاه گوارش، گره ¬های لنفاوی مجاور و دیگر ساختارها می ¬پردازد. در صورت مشاهده مورد مشکوک مانند بزرگ شدن گره¬ های لنفاوی، نمونه¬ برداری با استفاده از سوزنی که از طریق آندوسکوپ وارد می شود، صورت خواهد گرفت.
بررسي ناحیه مشکوک به سرطان
آندوسکوپی معده می¬ تواند به منظور انجام نمونه¬ برداری از مری، معده و یا روده کوچک انجام شود. این کار با استفاده از پنس نمونه¬ برداری کوچکی، انجام می¬ گردد. سپس، نمونه ها در آزمایشگاه مورد بررسی قرار خواهند گرفت.
برخي مشکلات گوارشی با اندسكوپي قابل درمان اند
آندوسکوپی معده به منظور درمان انسداد در مسیر دستگاه گوارش و یا دیگر انواع مشکلات گوارشی مورد استفاده قرار می¬ گیرد. به عنوان مثال، لیزر کوچکی در قسمت انتهای آندوسکوپ قرار می ¬گیرد تا قسمتی از تومور که منجر به انسداد مسیر دستگاه گوارش شده است را سوزانده و از بین ببرد.
آمادگی های قبل از انجام آندوسکوپی معده
قبل از انجام آندوسکوپی، داروهای مصرفی خود مانند ویتامین¬ها، مکمل¬ ها، داروهای گیاهی و هم چنین سابقه وجود هر گونه حساسیت دارویی را به اطلاع پزشک خود برسانید. ممکن است لازم باشد مصرف داروهای رقیق کننده خون از جمله آسپرین و یا سایر داروها را از چند روز قبل از آندوسکوپی، قطع کنید.
از چند ساعت قبل از انجام آندوسکوپی، باید از خوردن و آشامیدن مواد غذایی خودداری کنید. از آن جایی که آندوسکوپی با بیهوشی انجام می شود، بیمار کمی بعد از تست احساس خواب آلودگی دارد و بهتر است فردی از اعضای خانواده همراه بیمار باشد و بیمار از رانندگی تا منزل خودداری نماید.
مراحل انجام آندوسکوپی
آندوسکوپی معده معمولا به صورت سرپایی انجام می شود و نیازی به بستری شدن در بیمارستان ندارد.
جهت انجام آندوسکوپی، بیمار به پهلو و یا پشت روی تخت معاینه دراز می¬ کشد. دهان و حلق با اسپری بی حس می ¬شوند. ممکن است آندوسکوپی با بی¬ حسی وریدی یا بی هوشی انجام شود تا بیمار احساس آرامش بیشتری داشته باشد. سپس لوله آندوسکوپ از راه دهان وارد می¬ شود، این لوله هیچ تاثیری بر روی تنفس بیمار نخواهد داشت. در حین آندوسکوپی داخل معده هوا زده می¬ شود تا معده بهتر دیده شود. آندوسکوپی در حدود پانزده تا سی دقیقه طول می¬ کشد.
مراقبت های بعد از آندوسکوپی
بعد از انجام آندوسکوپی ، بیمار تحت نظر پزشک قرار می¬گیرد تا از عدم بروز عوارض اطمینان حاصل گردد.
پس از آندوسکوپی ممکن است به دلیل وارد شدن هوا به داخل معده، بیمار احساس نفخ یا درد شکم داشته باشد که ظرف مدت کوتاهی برطرف خواهد شد. پس ازآندوسکوپی ممکن است دهان و حلق تا دو ساعت بی¬حس باشد که پس از رفع بی¬حسی بیمار اجازه خوردن و آشامیدن خواهد داشت. همچنین بعد از رفع بی¬حسی، بیمارممکن است تا 24 ساعت درد گلو، سرفه یا گرفتگی صدا داشته باشد. پس از انجام آندوسکوپی تا رفع اثر خواب آلودگی داروهای بیهوشی، بیمار باید از رانندگی پرهیز کند و توسط همراه خود به منزل برده شود. در صورت انجام نمونه¬ برداری، جواب آن چند روز بعد آماده خواهد شد و جواب نمونه¬ برداری توسط پزشک شما رویت و تصمیم گیری می-شود.
عوارض احتمالی آندوسکوپی معده
آندوسکوپی معده روشی ایمن است، اما با این حال می¬تواند با عوارض احتمالی زیرهمراه باشد:
• خونریزی از ناحیه¬ای که نمونه گرفته شده
• ایجاد سوراخ در لایه مخاطی دستگاه گوارش
• حساسیت به داروهای بیهوشی
خونریزی اغلب جزئی بوده و خود به خود برطرف خواهد شد. ایجاد سوراخ عارضه ای بسیار نادر است و در صورت بروز توسط جراح ترمیم خواهد شد. ما در درمانگاه خیریه امام علی ابن ابیطالب (ع) با داشتن مجهز ترین دستگاه آندوسکوپی گوارشی، انجام این آزمایشات را با پزشکان متخصص و مجرب، در تلاش‌ایم که بهترین و کم خطرین ها را برای شما به ارمغان بیاوریم.
آندوسکوپی معده چگونه انجام می‌شود؟
آندوسکوپی معده در بیمارستان یا مراکز سرپایی انجام می‌شود. برای اینکه در طول عمل آرام باشید، داروی آرامبخش قبل از آندوسکوپی از طریق سرم به شما تزریق می‌شود. البته آندوسکوپی را می‌توان بدون آرامبخش نیز انجام داد. گلو به صورت موضعی برای انجام آندوسکوپی بی‌حس می‌شود.
پس از تزریق داروی آرامبخش و اعمال بی‌حسی موضعی روی تخت معاینه قرار می‌گیرید و به پهلو دراز می‌کشید. پزشک آندوسکوپ را با ملایمت وارد گلوی‌تان می‌کند و در مری به پایین می‌لغزاند تا به معده و دوازدهه برسد. ضمناً پزشک برای بررسی لایۀ پوشش‌دهندۀ دستگاه گوارش فوقانی و تشخیص ناهنجاری‌ها به صفحۀ نمایشگر نگاه می‌کند.
پس از آن‌که آندوسکوپ در جای مناسب قرار گرفت، پزشک وظیفه‌های مختلفی مانند اقدامات زیر را انجام می‌دهد :
• متوقف کردن خونریزی؛
• باز کردن گرفتگی یا انسداد
• برداشتن نمونه جهت آزمایش
عوارض احتمالی اندوسکوپی معده
عوارض خاص آندوسکوپی معده عبارت است از :
• گلو درد
• واکنش آلرژیک
• مشکلات تنفسی یا ناهنجاری‌های قلبی
• سوراخ شدن مری، معده یا دوازدهه
• آسیب دیدن دندان‌ها یا بریج دندان
• خونریزی
• کامل انجام نشدن عمل
مراقبت در منزل
اگر قرار است پس از آندوسکوپی به خانه برگردید، باید همراهی داشته باشید تا شما را به خانه برساند. پس از رسیدن به خانه حتماً بقیۀ روز را در مکانی آرام استراحت کنید. اثر داروی آرامبخش بیشتر از آن‌چه فکرش را می‌کنید دوام دارد. بنابراین اگر برای انجام آندوسکوپی آرامبخش دریافت کنید، کارهای زیر را نباید پس از عمل انجام بدهید :
• رانندگی
• کار با ماشین‌آلات
• نوشیدن مشروبات الکلی
چه زمانی انجام آندوسکوپی و کولونوسکوپی لازم می‌شود؟
هر دو عمل آندوسکوپی و کولونوسکوپی نقش‌هایی مهم در تشخیص و مدیریت بیماری‌های مختلف دستگاه گوارش دارند. آندوسکوپی ابزار عمومی‌تری برای معاینۀ دستگاه گوارش فوقانی است، حال آن‌که کولونوسکوپی منحصراً برای بررسی دستگاه گوارش تحتانی طراحی شده است و یک ابزار غربالگری حیاتی برای سرطان روده و یا راست‌روده به شمار می‌آید.
چنانچه متخصص به این نتیجه برسد که آندوسکوپی و یا کولونوسکوپی با توجه به وضعیتتان بهترین راه برای بررسی علائم است، دستور انجام این آزمایش‌ها را می‌دهد. به این ترتیب کل مخاط داخلی مری، معده، اولین بخش رودۀ کوچک و رودۀ بزرگ در یک جلسه دیده می‌شود.
ترکیب آندوسکوپی و کولونوسکوپی برای یافتن علت اصلی بروز علائم مفید است. آندوسکوپی معده مشاهدۀ مستقیم مخاط مری، معده و اولین بخش از رودۀ کوچک (اثنی‌عشر) را برای متخصص آندوسکوپی ممکن می‌سازد. اما کولونوسکوپی برای معاینۀ رودۀ بزرگ انجام می‌شود. عموماً ابتدا آندوسکوپی معده انجام می‌شود، هرچند قاعده و ترتیب مشخصی وجود ندارد و ترتیب آزمایش‌ها با توجه به صلاحدید متخصص اندوسکوپی تعیین می‌شود.
آندوسکوپی معده و مری به چه منظور انجام می شود؟
در صورت داشتن علائم خاصی مانند موارد زیر، پزشک ممکن است آزمایش EGD را تجویز کند :
• دل درد شدید و مزمن
• استفراغ خونی
• مدفوع سیاه یا قیری
• برگشت دادن غذا
• درد در قسمت فوقانی شکم
• کم خونی بی دلیل
• حالت تهوع یا استفراغ مداوم
• کاهش وزن بی دلیل
• احساس سیری بعد از خوردن کمتر از حد معمول
• احساس اینکه غذا در پشت استخوان جناغ گیر می کند
• درد یا مشکل در بلع
همچنین پزشک ممکن است از این تست برای بررسی میزان موفقیت آمیز بودن درمان یا پیگیری عوارض، در صورت ابتلا به موارد زیر، استفاده کند :
o بیماری کرون
o زخم معده
o سیزور کبد
o تورم وریدهای واقع در پایین مری
آماده شدن برای آندوسکوپی معده
پزشک به شما خواهد گفت مصرف داروهایی مانند آسپیرین (بوفرین) و سایر عوامل رقیق کننده خون را برای چند روز قبل از آزمایش EGD قطع کنید.
6 تا 12 ساعت پیش از آزمایش بایدن چیزی نخورید. از افرادی که دندان مصنوعی استفاده می کنند خواسته می شود آن ها را برای آزمایش در بیاورند. مانند تمام آزمایشات پزشکی، از شما خواسته می شود قبل از انجام مراحل فرم رضایت آگاهانه را امضا کنید.
آندوسکوپی معده در کجا و چگونه انجام می شود؟
قبل از انجام EGD، احتمالاً پزشک یک داروی آرامبخش و مسکن به شما خواهد داد. این کار مانع از حس درد در شما می شود. معمولاً افراد این آزمایش را حتی به خاطر نمی آورند.
همچنین پزشک ممکن است یک بی حسی موضعی به درون دهان شما اسپری کند تا مانع از رفلکس گگ یا سرفه در اثر قرار دادن آندوسکوپ شود. برای جلوگیری از آسیب دندان ها یا دوربین، باید از محافظ دهان استفاده کنید.
سپس به منظور فراهم آوردن امکان تزریق دارو در طول تست، پزشک یک سوزن را در داخل ورید (IV) بازوی شما وارد می کند. در طول تست از شما خواسته می شود که به پهلوی چپ خود دراز بکشید.
به محض تأثیر آرام بخش ها، آندوسکوپ وارد مری شده و تا معده و بخش فوقانی روده کوچک منتقل می شود. سپس هوا از طریق آندوسکوپ وارد می شود تا پزشک بتواند به وضوح پوشش مری را ببیند.
در طول تست، پزشک ممکن است نمونه های بافتی کوچکی با استفاده از آندوسکوپ بردارد. سپس می توان این نمونه ها را برای تشخیص هر گونه ناهنجاری با میکروسکوپ مورد بررسی قرار داد. این روند بیوپسی نامیده می شود.
گاهی اوقات درمان هایی، مانند گسترش نواحی دارای تنگ شدگی غیر طبیعی در مری، می تواند طی EGD انجام شود.
تست کامل بین 5 تا 20 دقیقه بطول می انجامد.
خطرات و عوارض آندوسکوپی معده و مری
به طور کلی EGD روشی ایمن است. خطر بسیار اندکی مبنی بر اینکه آندوسکوپ باعث سوراخ شدن مری، معده یا روده کوچک شود، وجود دارد. در صورت انجام بیوپسی، خطر کمی برای خونریزی طولانی مدت از محلی که بافت برداشته شده است نیز وجود دارد.
برخی از افراد همچنین ممکن است به داروهای آرام بخش و مسکنی که در طول فرایند مورد استفاده قرار می گیرد، واکنش نشان دهند. این مسئله می تواند شامل موارد زیر باشد :
• تنفس دشوار یا ناتوانی در تنفس
• فشار خون پایین
• ضربان قلب آهسته
• تعریق بیش از حد
• اسپاسم حنجره
با این حال از هر 1000 نفر، کمتر از یک نفر این عوارض را تجربه می کند.
پیگیری نتایج آزمایش آندوسکوپی
نتایج طبیعی به این معنی است که تمام پوشش داخلی مری صاف است و هیچ نشانه ای از موارد زیر در آن دیده نمی شود :
• التهاب
• تومور
• زخم
• خون ریزی
موارد زیر ممکن است نتایج غیر طبیعی EGD را در پی داشته باشد :
• بیماری سلیاک منجر به آسیب پوشش روده شده و مانع از جذب مواد مغذی می شود.
• حلقه های مروی توده های غیر طبیعی بافتی هستند که در محلی که مری به معده متصل می شود، ایجاد می شوند.
• واریس های مروی وریدهای متورم واقع در پوشش مری هستند.
• فتق هیاتال نوعی اختلال است که موجب بیرون زدگی بخشی از معده از طریق مدخل دیافراگم می شود.
• التهاب مری، التهاب معده و دوازدهه وضعیت های التهابی هستند که به ترتیب مخاط داخلی مری، معده و روده کوچک فوقانی را درگیر می کنند.
• بیماری ریفلاکس معده (GERD) نوعی اختلال است که باعث می شود مایعات یا مواد غذایی از معده به مری برگشت یابد.
• سندرم مالوری-ویس پارگی پوشش مری است.
• زخم هایی که ممکن است در معده یا روده کوچک وجود داشته باشد.
بعد از آندوسکوپی چه اتفاقی روی خواهد داد
یک پرستار تا حدود یک ساعت پس از انجام آزمایش شما را زیر نظر خواهد داشت تا مطمئن شود اثر ماده بیهوشی از بین رفته است و شما می توانید بدون مشکل و ناراحتی بلع داشته باشید.
ممکن است اندکی احساس نفخ داشته باشید. ممکن است کمی گرفتگی یا گلودرد داشته باشید. این عوارض کاملاً طبیعی است و باید طی 24 ساعت کاملاً برطرف شود. تا زمانی که بتوانید بلع راحت داشته باشید، برای خوردن و آشامیدن صبر داشته باشید. پس از آغاز غذا خوردن، با یک میان وعده سبک شروع کنید.
در صورت بروز موارد زیر سریعاً به دنبال اقدامات پزشکی و مراجعه به فوق تخصص گوارش باشید :
• علائم شما نسبت به قبل از آزمایش بدتر شده است
• در بلع مشکل دارید
• احساس سرگیجه یا غش دارید
• استفراغ می کنید
• در شکم خود احساس درد شدید دارید
• در مدفوع خود خون می بینید
• نمی توانید بخورید یا بیاشامید
• میزان ادرار شما کمتر از حد معمول است یا اصلاً ادرار ندارید
پزشک متخصص گوارش، کبد و آندوسکوپی نتایج آزمایش را با شما بررسی خواهد کرد. آنها ممکن است قبل از تشخیص یا تهیه برنامه درمانی، آزمایشات بیشتری تجویز کنند.
منابع :
برگرفته از سایت neginazadi.com
www.sid.ir
www.darmankade.com