صفحه شخصی دکتر سمانه حاتمی

روماتولوژیست کیست؟
دکتر روماتولوژیست به متخصصین روماتولوژی گفته می شود که تشخیص و درمان بیماری های التهابی (آرتروز) و خود ایمنیِ مؤثر بر سیستم عضلانی – اسکلتی به عهده آن ها است. این عارضه ها در مجموع بیماری های روماتیسمی بدن نامیده می شوند. بیماری های مرتبط با روماتولوژی همچنین می توانند بر عروق خونی، پوست، اعصاب و بسیاری از اندام های داخلی نیز اثر بگذارند. گاها به این متخصصین دکتر آرتروز نیز گفته می شود.

تفاوت متخصص روماتولوژی با دیگر تخصص های مرتبط
همانطور که گفته شد، متخصص روماتولوژی در مورد علت، اثرات و درمان التهاب ها و بیماری های خود ایمنی در بدن انسان مطالعه می کند. برای آشکار شدن بهتر جایگاه تخصص روماتولوژی لازم است تفاوت این فوق تخصص با دیگر تخصص های مشابه اش را بدانید. در برخی مواقع روماتولوژیست و برخی متخصص ها مثل متخصص ایمنی شناسی، با هم برای درمان یک بیمار تلاش می کنند و بیماری های زیر نظر آن ها با هم اشتراک دارد.

تفاوت روماتولوژی و ارتوپدی
ارتوپدیست یا متخصص ارتوپدی؛ اختلالات، آسیب ها، پیشگیری ها و درمان های مربوط به استخوان های بدن (اسکلت) و مفاصل و رباط ها و تاندون های مرتبط با آن را مدیریت می کنند. ارتوپدیست ها و جراح های ارتوپدی به طور ویژه برای تشخیص و درمان بیماری های مفاصل آموزش دیده اند.

تفاوت روماتولوژی و متخصص ایمنی شناسی
ایمنی شناس ها (ایمونولوژیست) بیشتر در زمینه شناخت سیستم ایمنی بدن تلاش می کنند. اما گاهی نیز در بالین یعنی شناسایی و درمان بیماری ها نیز فعالیت دارند. از جمله بیماری هایی که ایمنی شناس ها با آن سر و کار دارند می توان به آسم، آلرژی ها (مثل حساسیت هایی غذایی و فصلی) و بیماری های خود ایمنی اشاره کرد.

تفاوت متخصص روماتولوژی و متخصص اعصاب
متخصص اعصاب (نورولوژیست) با بیماری ها و اختلالات مربوط به مغز، اعصاب و نخاع سر و کار دارند. بیماری های روماتولوژی نیز گاهی بر اعصاب تاثیر می گذارند و از این جهت با هم مشترک هستند.

برای چه بیماری هایی و با چه علائمی باید به دکتر متخصص روماتولوژی مراجعه کرد؟
بیماری های روماتیسمی بر بخش های مختلف بدن تاثیر می گذارند. علائم رایج این بیماری ها شامل درد در مفاصل، کاهش توان حرکت در یک یا چند مفصل و التهاب، قرمزی، تورم و گرم شدن مفصل یا ناحیه تحت تأثیر بیماری است. روماتولوژیست پس از معاینه و تشخیص بیماری شما، از برنامه های درمانی از جمله دارو ها، ورزش منظم، رژیم غذایی سالم، مدیریت و کاهش استرس و استراحت استفاده می کنند. بیش از ۲۰۰ بیماری روماتیسمی شناخته شده است. چند مورد از رایج ترین بیماری ها را بررسی می کنیم.

۱.التهاب و ورم مفصل – استخوان (Osteoarthritis):
از شایع ترین نوع آرتروز (التهاب مفاصل) در جهان است. حالتی است که در آن با گذشت زمان غضروف محافظی که انتهای استخوان را پوشش می دهد تحلیل رفته و از بین می رود. با اینکه ممکن است در هر مفصلی رخ بدهد اما بیشتر مفاصل دست، پا، لگن و ستون فقرات را تحت تأثیر قرار می دهد. اگر درد در مفاصل در حین حرکت، کاهش انعطاف مفاصل و تورم آن ها مشاهده شده باید به پزشک روماتولوژیست مراجعه کنید.

۲.روماتیسم مفصلی (آرتریت روماتوئید) Rheumatoid arthritis:
روماتیسم مفصلی نوعی بیماری خودایمنی است که منجر به درد در مفاصل و آسیب به بدن می شود. روماتیسم انواعی دارد و بیماری بسیار مهمی است. با مشاهده تغییر شکل یا درد در مفاصل بهتر است به متخصص روماتولوژی مراجعه کنید.

۳.لوپوس (Lupus):
لوپوس نوعی بیماری خود ایمنی است که در این بیماری التهاب بر بسیاری از بخش های مختلف بدن مانند مفاصل، پوست، کلیه ها، سلول های خونی و حتی مغز و قلب اثر می گذارد. در صورت بروز علائم بدون علت مشخص، تب و درد مداوم و … باید به دکتر روماتولوژی پوست مراجعه شود.

۴.سندروم شوگرن (Sjogren’s syndrome):
سندروم شوگرن نوعی بیماری خود ایمنی است که به به غدد اشک و بزاق فرد حمله می کند و باعث خشکی دهان و خشکی چشم می شود. معمولا همراه با دیگر بیماری های روماتولوژی رخ می دهد. بسته به شدت بیماری گاها می توان بدون مراجعه به پزشک علائم را کنترل کرد.  با مشاوره تلفنی با روماتولوژیست می توانید از کنترل علائم خود مطمئن شوید.

۵.نقرس (Gout):
نقرس نوعی آرتروز رایج است، که باعث درد، تورم و سفت شدن مفاصل می شود. معمولا مفصل انگشت پا را تحت تأثیر قرار می دهد. در صورت بروز علائم ذکر شده بهتر است با بهترین متخصص روماتولوژی مشورت کنید.

۶.اسکلرودرمی یا سختی پوست (Scleroderma):
یک بیماری خود ایمنی طولانی مدت است که بر پوست، بافت همبند و اندام های داخلی تاثیر می گذارد. در این بیماری سیستم ایمنی منجر می شود بدن شما مقداز زیادی کلاژن بسازد که بخش مهمی از پوست است. در نتیجه این حالت پوست شما سخت و ضخیم می شود و روی کلیه ها و ریه ها زخم ایجاد می شود. با افزایش ضخامت عروق خونی منجر به عملکرد نامناسب سیستم خون رسانی و فشار خون بالا می شود. در صورت مشاهده علائم گفته شاید بهتر است حتما به دکتر روماتولوژی پوست مراجعه کنید.

۷.آرتروز عفونی یا چرکی (Infectious arthritis):
نوعی عفونت در مفاصل می باشد که علائم مشابه آرتروز دارد. به عبارت دیگر نوعی آرتروز به حساب می آید اما با عامل عفونی و آسیب زایی شدیدتر. درمان سریع این بیماری به دلیل جلوگیری از آسیب های مفصلی و انتشار بیماری حائز اهمیت است. معمولا یک مفصل را درگیر می کند ولی می تواند به مفاصل مجاور نیز گسترش پیدا کند. درد شدید، تب، ضعف، تغییر در اشتها، محدودیت در حرکت مفاصل و … از علائم آرتروز عفونی هستند که در صورت مشاهده آن ها بهتر است به فوق تخصص روماتولوژی مراجعه شود.

۸.واسکولیت یا التهاب عروق خونی (Vasculitis):
التهاب عروق خونی منجر به ضخامت دیواره رگ ها شده و گردش خون را سخت می کند. با محدود شدن جریان خون ممکن است یک اندام یا بافت آسیب ببیند. انواع مختلفی از واسکولیت وجود دارد و بیشتر آن ها به ندرت رخ می دهند. تب، سردرد و کاهش وزن از علائم آن هستند. در صورت مشاهده این علائم یا احساس درد بهتر است با فوق تخصص روماتولوژی مشورت کنید.

روش های تشخیص بیماری های روماتیسمی
 آزمایش روماتیسم به عنوان یک آزمایش تشخیصی؛ از مهم ترین و پرکاربردترین آزمایش هاست که بارها با آن درگیر بوده ایم.

آزمایش روماتیسم شامل چه آزمایش هایی می شود؟
معاینه ی بدنی و سابقه ی خانوادگی
آزمایش خون
آزمایشات تصویربرداری
نمونه برداری از مایع مفصلی.
متخصص روماتولوژی ابتدا با معاینه فیزیکی و بررسی سابقه پزشکی شما شروع می کند. بعد از آن یک سری آزمایش ها مثل آزمایش خون و … را به شما پیشنهاد می دهد. علاوه بر آزمایشات، بسته به نوع بیماری ممکن است عکس برداری لازم باشد. انواع روش های عکس برداری مانند اشعه ایکس، سی تی اسکن (CT)، ام آر آی (MRI) و سونوگرافی از مفاصل و استخوان ها می توانند در تشخیص التهاب و آسیب های مربوط به این بیماری کمک کند.

با توجه به نوع بیماری و تشخیص متخصص روماتولوژی انواع مختلفی از آزمایش ها ممکن است لازم باشند. برخی از آزمایش ها همیشگی هستند و در اولین مراجعه معمولا به شما پیشنهاد می شوند:

آزمایش خون کامل (CBC): این آزمایش سرنخ هایی از فعالیت بیماری های روماتولوژی به پزشک می دهد. رایج ترین آن ها، کم خونی روماتیسمی می باشد که همراه با التهاب بدن رخ می دهد. این حالت در روماتیسم مفصلی، واسکولیت و بیماری های خود ایمنی جدی مشاهده می شود.
آزمایشات بیوشیمایی: از رایج ترین آزمایشات بیوشیمیایی در این بیماری ها شامل آزمایش عملکرد کبد برای نظارت بر سمیت دارو ها به ویژه در واسکولیت می باشد.
آزمایش ادرار: از ارزان ترین و مهم ترین آزمایش ها در روماتولوژی می باشد. در بیماری هایی مثل واسکولیت و بیماری های خود ایمنی که کلیه ها را تحت تأثیر قرار می دهند اهمیت بالایی دارد.